“นิเวศสื่อสุขภาวะ คือ การจัดระบบนิเวศที่เอื้อต่อการพัฒนาเด็ก ด้วยการนำแนวคิด 3 ดี (สื่อดี พื้นที่ ภูมิดี) ไปประยุกต์ใช้ในชุมชน เกิดเป็นพื้นที่ดี เป็นชุมชนที่ใช้สื่อดี พื้นที่ดี และภูมิดีอย่างเหมาะสม มีผลให้ผู้คนอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข เป็นชุมชนที่เอื้อต่อการดูแลเด็กอย่างปลอดภัยและสร้างสรรค์ ภายใต้ต้นทุนภูมิทางสังคมที่มี โดยกระบวนการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนในชุมชนนั้น ๆ”
ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านเขาไว้ข้าว ต.ดินแดง อ.ลำทับ จ.กระบี่ ได้ริเริ่มพัฒนาเด็กและครอบครัวร่วมกับสำนักสร้างเสริมระบบสื่อและสุขภาวะทางปัญญา (สำนัก 11) สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ภายใต้แนวคิดสามดี (สื่อดี พื้นที่ดี ภูมิดี) ร่วมกับเครือข่ายมหัศจรรย์สื่อสร้างสรรค์ ภายใต้การบริหารงานของกลุ่ม wearehappy องค์กรสาธารณประโยชน์ โดยได้บูรณาการแนวคิดไปกับกระบวนการกิจกรรมและการพัฒนา จาก สามดี วิถีสุข สู่นิเวศสื่อสุขภาวะ โดยสร้างการมีส่วนร่วมระหว่างผู้นำชุมชน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ผู้ใหญ่บ้าน ผู้ปกครอง ครู ปราชญ์ชาวบ้าน และเยาวชน ในการร่วมคิด ร่วมกันออกแบบวิธีการดำเนินงานเพื่อการส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย พัฒนาครูให้มีทักษะในการจัดประสบการณ์การเรียนรู้ การสื่อสาร การถ่ายทอด เพื่อขยายแนวคิด 3 ดี ในการสร้างการมีส่วนร่วมให้กับชุมชนและครอบครัวของเด็กปฐมวัย จึงได้จัดงานสื่อสารขยายความคิด เรื่อง พื้นที่แห่งความสุขของคนทุกวัย @กระบี่ ร่วมกับภาคีเครือข่ายที่มีบทบาทในการทำงานด้านเด็ก ทั้งจากสำนักงานศึกษาธิการจังหวัด สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในจังหวัด และครูปฐมวัย จ.กระบี่
นายสาโรจน์ ไชยมาตร ท้องถิ่นจังหวัดกระบี่ กล่าวว่า การจัดสภาพแวดล้อมด้วยแนวคิด 3 ดี สอดคล้องต่อพัฒนาการเด็กในช่วงวัย 0-6 ขวบ ครอบครัวเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อลักษณะนิสัยของเด็ก พ่อแม่ ผู้ปกครอง จึงควรให้ความสำคัญในการใช้เวลากับเด็กผ่านการเล่นกับลูกให้มากขึ้น สามารถจัดมุมกิจกรรมต่าง ๆ เช่น มุมอ่านหนังสือ นิทาน มุมศิลปะ มุมน้ำ มุมทราย หรือชวนลูกทำกิจกรรมต่าง ๆ ร่วมกัน เช่น ปลูกต้นไม้ ทำอาหาร ทำงานบ้าน จะช่วยกระตุ้นให้สมองของเด็กเกิดวงจรการเรียนรู้ ส่งเสริมสติปัญญาและความฉลาดทางอารมณ์ ช่วยส่งเสริมให้เด็กมีวินัยและความรับผิดชอบเพิ่มมากขึ้น เกิดความสัมพันธ์ที่ดีในครอบครัว ทำให้เด็กใช้เวลาจากมือถือน้อยลง สภาพแวดล้อมทั้งศูนย์พัฒนาเด็กและที่บ้านเป็นนิเวศที่สำคัญ ที่จะสามารถช่วยเสริมสร้างประสบการณ์และการเรียนรู้ให้กับเด็กปฐมวัยได้เป็นอย่างดี
นายนิวัต ตัดสมัย นายกองค์การบริหารส่วนตำบลดินแดง อ.ลำทับ กล่าวว่า ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านเขาไว้ข้าว เป็นภาคีของ สสส. ขับเคลื่อนการดำเนินงานสร้างสุขภาวะที่ดี 4 มิติ คือ กาย ใจ ปัญญา สังคม เป็นหัวใจสำคัญของการพัฒนากระบวนการเรียนรู้ตามช่วงวัยของเด็กเล็กมาอย่างต่อเนื่อง และได้บูรณาการแนวคิด “มหัศจรรย์นิเวศสื่อสุขภาวะเพื่อเด็กปฐมวัย” มาสู่การจัดทำโครงการมหัศจรรย์นิเวศสื่อสุขภาวะเพื่อเด็กปฐมวัยศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านเขาไว้ข้าว มุ่งส่งเสริมให้ผู้คนรอบตัวเด็กเข้ามาร่วมขับเคลื่อนเพื่อการเปลี่ยนแปลงด้านสุขภาวะในชุมชนที่ส่งผลต่อเด็กและครอบครัว จนเกิดเป็นพื้นที่สร้างสรรค์แหล่งเรียนรู้ของเด็กปฐมวัย ในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก ครอบครัว และชุมชนที่เข้าถึงง่าย มีบริบทจากความแตกต่างของภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยสร้างการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ปลุกพลังคนในชุมชนให้มีบทบาทในการดูแลเด็กร่วมกัน ผ่านสื่อ กิจกรรม และพื้นที่สร้างสรรค์ สร้างสุขภาวะ สร้างภูมิคุ้มกัน และทักษะชีวิตของเด็กและเยาวชนให้มีความฉลาดรู้ด้านสื่อ ด้านสุขภาพ ทั้งนี้ ยังได้จัดทำข้อบัญญัติ บรรจุโครงการนิเวศสามดีไว้ในงบประมาณรายจ่ายประจำปี เพื่อให้เกิดความต่อเนื่องของกระบวนการพัฒนาเด็กและครอบครัวอีกด้วย
ดร.สรวงธร นาวาผล ผู้อำนวยการกลุ่ม wearehappy องค์กรสาธารณประโยชน์ กล่าวว่า ระบบนิเวศและสิ่งแวดล้อมรอบตัวเด็กมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อพัฒนาการเด็ก เนื่องจากพัฒนาการของเด็กปฐมวัยส่วนใหญ่จะขึ้นอยู่กับการปรับตัวให้คุ้นเคยกับสิ่งแวดล้อม เด็กเรียนรู้การมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม ประกอบกับธรรมชาติการเรียนรู้ของเด็กปฐมวัยจะเกิดผลลัพธ์ได้ดีที่สุดต้องเป็นการเรียนรู้ที่ผ่านประสบการณ์ ดังนั้น การออกแบบกระบวนการเรียนรู้ที่เหมาะสมสอดคล้องกับช่วงวัย การสร้างสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยและเอื้อต่อการเรียนรู้ของเด็กให้ได้เน้นการฝึกปฏิบัติ ลงมือทำต่อเนื่องจะสร้างทักษะชีวิต โดยสามารถเริ่มต้นง่าย ๆ จากประสบการณ์จริงที่บ้าน ด้วยกิจกรรมพื้นฐานของครอบครัว ประกอบด้วย งานบ้าน งานครัว งานสวน งานอาชีพ (ของครอบครัว) โดยให้เด็ก ๆ เข้ามาเรียนรู้จากผู้ปกครอง ในบรรยากาศที่มีความสุขและสอดคล้องกับพัฒนาการตามวัย
ทั้งนี้ ในงานดังกล่าว เป็นการผนึกกำลังร่วมกันระหว่าง อบต.เขาไว้ข้าว และ ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านกลิ้งกลอง อบต.นาเมืองเพชร อ.สิเกา จ.ตรัง และศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านดอนนูด เทศบาลตำบลหนองพ้อ อ.ควนขนุน จ.พัทลุง เพื่อสื่อสารพื้นที่ความสุขของเด็ก ครอบครัว และชุมชนร่วมกัน
ผลลัพธ์สำคัญของการทำงานอย่างต่อเนื่องของกระบวนการสร้างนิเวศสื่อสุขภาวะของ ต.ดินแดง พบว่า ผู้ปกครองให้ความสำคัญกับการนำวัสดุที่มีในท้องถิ่นมาใช้เป็นของเล่นเพิ่มขึ้น มีเวลาในการทำกิจกรรมร่วมกันในครอบครัวเพิ่มขึ้น เกิดความตระหนักและให้ความสำคัญต่อพัฒนาการของเด็ก มีการพัฒนาพื้นที่สร้างสรรค์เป็นพื้นที่แห่งการเรียนรู้และทำกิจกรรมร่วมกันของเด็กและผู้ปกครองในชุมชน“กลายเป็นจุดศูนย์รวมในการทำกิจกรรมร่วมกันของเด็กและผู้ปกครอง ในช่วงเวลาตอนเย็น” เช่น บริเวณหน้า รพ.สต.ลานหน้าศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก ทำให้เด็กมีสุขภาวะที่ดี ครูมีความเข้าใจในการส่งเสริมพัฒนาการของเด็กอย่างถูกต้อง สามารถนำสื่อที่มีตามธรรมชาติมาออกแบบเป็นสื่อแห่งการเรียนรู้ให้กับเด็ก และถ่ายทอดความรู้ไปยังผู้ปกครองและคนในชุมชน นำไปผลิตสื่อให้กับเด็กในชุมชนต่อไป
